అజరామర సూక్తి – 213 अजरामर सूक्ती - 213 Eternal Quote – 213

 

అజరామర సూక్తి – 213

अजरामर सूक्ती -  213

Eternal Quote – 213

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/04/2-1-3-2-1-3-eternal-quote-21-3.html

लभेत सिकतासु तैलमपि यत्नतः पीडयन्

पिबेच्च मृगतृष्णिकासु सलिलं पिपासार्दितः ।

कदाचिदपि पर्यटन् शशविषाणमासादयेत्

न तु प्रतिनिविष्टमूर्खजनचित्तमाराधयेत् ॥ भर्तृहरि - नीतिशतक

లభేత సికతాసు తైలమపి యత్నతః పీడయన్‌

పిబేచ్చ మృగ తృష్ణికాసు సలిలం పిపాసార్దితః ।

కదాచిదపి పర్యటన్‌ శశ విషాణమాసాదయేత్‌

న తు ప్రతినివిష్ట మూర్ఖ జనచిత్తమారాధయేత్‌ ॥ భర్తృహరి – నీతిశతకము

పై శ్లోకమునకు ఏనుగు లక్ష్మణ కవి తెనుగు సేత దిగువన ఇవ్వబడినది. అర్థము అందరికీ తెలిసినదే, అయినా తిరిగీ ఒకమారు తెలియబరచుచున్నాను.

ఇసుకను పిండి నూనెను తీయవచ్చు, ఎండమావి లో నీరు త్రాగవచ్చు, ఎంతో తిరిగి తిరిగి కష్టపడి కుందేలు యొక్క కొమ్మును సాధించవచ్చు. కానీ మూర్ఖుని మంచి సలహాలతో మెప్పించలేము.

తివిరి యిసుమున తైలంబు దీయవచ్చు

తవిలి మృగతృష్ణలో నీరు త్రావవచ్చు

తిరిగి కుందేటి కొమ్ము సాధింపవచ్చు

చేరి మూర్ఖుల మనసు రంజింపరాదు

ఈ దిగువ నేను వ్రాసిన రెండు పద్యములను సందర్భోచితమని భావించి పొందుపరచుచున్నాను.

చక్కెర పలుకుల నెంచెద

చక్కగ ‘నూడిల్సు’ చిక్కు సవరించెద నే

నిక్కరు చొక్కాజేసెద

మక్కువ మతిహీను నెట్లు మార్తును రామా!

ఆముదము చేయి కడుగదు

తమితో గోడలను బాద తలయే పగులున్ 

గమనింప బుద్ధి హీనుకు 

భ్రమపడి  సద్బుద్ధి నొసగ బడయునె రామా! 

పై శ్లోకమునకు విశ్లేషణ ఇంతకు మించి ఎక్కువగా ఇవ్వ నవసరము లేదను తలంపుతో పై రెండు పద్యములతో విరమించుచున్నాను.

लभेत सिकतासु तैलमपि यत्नतः पीडयन्

पिबेच्च मृगतृष्णिकासु सलिलं पिपासार्दितः ।

कदाचिदपि पर्यटन् शशविषाणमासादयेत्

न तु प्रतिनिविष्टमूर्खजनचित्तमाराधयेत् ॥ भर्तृहरि - नीतिशतक

यदि प्रयत्‍नपूर्वक पेराई की जाए तो सम्‍भव है बालू से भी तेल निकाला जा सके । यह भी सम्‍भव है कि मृगतृष्‍णा (तदाभाव में तदाभास अर्थात् जो नहीं है फिर भी दिखाई देरहा हो जैसे गर्म सडक पर दूर से देखने पर जल का दिखाई देना) से भी कोई प्‍यासा व्‍यक्ति जल प्राप्‍त करसके। कभी घूमते समय सम्‍भव है खरगोश के सिर पर भी सींग दिखाई दे जाए । किन्‍तु किसी भी भांति दुराग्रही मूर्ख व्‍यक्ति को समझा सकना या प्रसन्‍न कर सकना सर्वथा असम्‍भव है ।

निकल सकता बालू से तेल यत्‍न से यदि पेरा जाए ।
प्‍यास का मारा मृगतृष्‍णा से सम्‍भव है जल पा जाए ।
घूमते हुए दिखे शायद सींग शश के सिर पर आबाद ।
मगर सब भाँति असम्‍भव है हठी मूरख का चित्‍तप्रसाद ।।

इस सूक्ती का विमर्श खुद आपको जाहिर है उसी लिए मै इसका विस्तारण ज्यादा नहीं करना चाहता l

labheta sikatāsu tailamapi yatnataḥ pīḍayan

pibecca mṛgatṛṣṇikāsu salilaṃ pipāsārditaḥ ।

kadācidapi paryaṭan śaśaviṣāṇamāsādayet

na tu pratiniviṣṭamūrkhajanacittamārādhayet ॥ Bhartruhari - nītiśataka

 

 One may procure oil from the sand after forceful exertion; an extremely thirsty person may get a drink of water from a mirage; after immense wandering, one may obtain a rabbit horn; but can never appease the mind of a muff.

 

Is there even an ounce of oil in the whole heap of sand?  Is there any real water in a mirage?  Does a hare even have a horn, for one to be able to find it?  The answer to all these three scenarios is obviously a big NO!  But the poet says, all these virtual impossibilities may still be a possibility!!  But anyone even trying to mitigate the mind of a fool would be making a futile effort.

 

They say, a wise man may change his mind but a fool, never!  Once the mind of a dunce is set on something, a poet of another verse says that it is not possible even for Lord Brahma to change it.  A fool would be adamantly hung up on his stance and not be perturbed by anyone at any cost.  Then, what is the point in trying to convince him who has decided to never be convinced?!  If one has decided to be implausible for no reason, why waste efforts on something fruitless?

 

I feel the above explanation is more than sufficient to realize the heart of the Sloka.

 

స్వస్తి.