అజరామర సూక్తి – 229 अजरामर सूक्ती - 229 Eternal Quote – 229

 అజరామర సూక్తి – 229

अजरामर सूक्ती -  229

Eternal Quote – 229

चलन्ति गिरयः कामं युगान्तपवनाहताः ।

कृच्छ्रेऽपि न चलत्येव धीराणां निश्चलं मनः ॥ - चण्डकौशिक

చలంతి  గిరయః కామం యుగాన్తపవనాహతాః l

క్రుచ్ఛే2పి న చలత్యేవ ధీరాణం నిశ్చలం మనః ll- చండకౌశిక

ప్రళయ కాలములో ప్రచండ మారుతము పర్వతములను కూడా కదిలించవచ్చు. కానీ ధైర్యవంతుడు సాహసవంతుడు అయినవాడు తన అచంచల కార్యసాదనను వదలి పెట్టడు.

పై శ్లోకములో ప్రళయకాలములో ప్రచండ మారుతము పర్వతములను కూడా కదిలిస్తుంది అని చెప్పబడినది. అది ఎంతవరకు వాస్తవమని యోచించుతూ మనము సమయమును వృథా చేయనవసరము లేదు. మొదట, ఆ కాలము వరకూ మనముండము, ఆ కాలమున ఉండబోయే వారయినా తమ ప్రాణ రక్షణలో ఉంటారు తప్ప పర్వతాలు కదులుతున్నాయా లేదా అన్న విషయమును గమనించలేరు. కావున దానిని వాస్తవముగా తీసుకొనుటలో వచ్చిన చిక్కేమీ లేదు.

శ్లోక సారాంశము ఏమిటంటే అంతటి గాలికి పర్వతములైనా కదలవచ్చును గానీ ధీరుడు మాత్రము ఎన్ని కష్టములు వచ్చినా వానిని ఎదుర్కొని తన లక్ష్య సాధన వైపే నిమగ్నమౌతాడు.

ఇదే విషయమును భర్తృహరి నీతి శతకము ధైర్య పధ్ధతి లోని ఈ శ్లోకమును గమనించండి :

ప్రారభ్యతే న ఖలు విఘ్నభయేన నీచైః

ప్రారభ్య విఘ్ననిహతా విరమంతి మధ్యాః ।

విఘ్నైః పునః పునరపి ప్రతిహన్యమానాః

ప్రారబ్ధముత్తమ జనా న పరిత్యజంతి ॥

పై శ్లోకమునకు ఏనుగు లక్ష్మణ కవి తెనుగు సేత ఎంత చక్కగా ఉన్నదో చూడండి.

ఆరంభింపరు నీచమానవులు విఘ్నాయాస సంత్రస్తులై

యారంభించి పరిత్యజింతు రురు విఘ్నాయత్తులై మధ్యముల్

ధీరుల్ విఘ్న నిహన్యమానులగుచున్ ధృత్యున్నతోత్సాహులై

ప్రారబ్ధార్ధము లుజ్జగింపరు సుమీ ప్రజ్ఞానిధుల్ గావునన్.

అధములు విఘ్నములు వస్తాయన్న భయంతో అసలు పనులనే ప్రారంభించరు. మధ్యములు పనులు ప్రారంభించి విఘ్నములు రాగానే వాటిని వదిలిపెడతారు. ధీరులైన వారు మాత్రం ఎన్ని విఘ్నాల కలిగినా ప్రజ్ఞానిధులు కనుక ధైర్యంతో ఉత్సాహాన్ని పెంపొందించుకొని ప్రారంభించిన పనులను పూర్తి గావించుతారు.

 चलन्ति गिरयः कामं युगान्तपवनाहताः ।

कृच्छ्रेऽपि न चलत्येव धीराणां निश्चलं मनः ॥ - चण्डकौशिक

प्रलय-काल की पवन से पर्वत चलायमान हों जाते हैं, पर घोर कष्ट पड़ने पर भी, धीर पुरुषों का निश्चल चित्त चलायमान नहीं होता ।

युगान्तकारी वायु के आघात से चाहे पर्वत गतिमान हो जाएं, पर धीर पुरूष कठिन परिस्थितियों में भी निष्छल मन वाले रहते हैं। वे तनिक भी विचलित नहीं होते। धैर्यवान वही होता है, जो कठिनाई में विचलित न हो- ‘त्याज्यं न धैर्य्यं विधुरेऽपि काले। बहुत विपरीत परिस्थिति में भी जो धीरज रखकर कार्य करे, उतावला न हो, वही वास्तव में यष का भागी होता है।

इस सिलसिलेमे भर्तृहरि जी क्या बोल्राहे. देखीए:

प्रारभ्यते न खलु विघ्नभयेन नीचैः

प्रारभ्य विघ्नविहिता विरमन्ति मध्याः ।

विघ्नैः पुनः पुनरपि प्रतिहन्यमानाः

प्रारभ्य चोत्तमजनाः न परित्यजन्ति ।।

निम्न लोग समस्यायों विघ्नों के भय से कार्य प्रारम्भ ही नहीं करते ।  माध्यम श्रेणी के लोग कार्य प्रारम्भ करके विघ्नों के भय से मध्य में छोड़ देते हैं । विघ्नों के बार बार आने पर भी उत्तम श्रेणी के लोग एक बार कार्य आरम्भ करने के बाद कार्य को नहीं छोड़ते ।  जब तक कि कार्य अपने परिणाम तक न पहुँच जाए ।

 निम्न श्रेणी के लोग  विघ्नों के भय से  कार्य का आरंभ ही नहीं करते।   अतः उनके कार्य  प्रारंभ होने से पूर्व ही समाप्त हो जाते हैं। और यदि कार्य प्रारंभ ही नहीं होगा तो उसका परिणाम कैसे प्राप्त होगा।

मध्यम श्रेणी के लोग कार्य का प्रारंभ तो करते हैं।  किंतु विघ्नों के भय से अर्थात समस्याएं आने परअपने कार्य को मध्य में ही छोड़ देते हैं। जिससे उन्हें वांछित परिणाम प्राप्त नहीं होता। क्योंकि परिणाम तो कार्य पूर्ण होने पर ही प्राप्त होता है।और जो व्यक्ति कार्य को मध्य में ही छोड़ देता है। उसे ना तो परिणाम प्राप्त होता है । और  उसका  परिश्रम भी बेकार हो जाता है।

उत्तम श्रेणी के लोग अपना कार्य प्रारंभ करते हैं। और परिणाम तक उस कार्य को नहीं छोड़ते।  इस प्रकार के लोग विघ्नों के भय से कभी भी घबराते नहीं।  समस्याएं आने पर भी उनका डटकर सामना करते हैं। और अपने कार्यों को उनके परिणाम तक पहुंचा देते हैं। जिससे इस प्रकार के लोग समाज के उत्थान में , स्वयं के उत्थान में, और राष्ट्र के उत्थान में सहयोगी बनते हैं। यदि उत्तम श्रेणी के लोग अर्थात्  कार्य करने वाले लोग जो कार्य एक बार प्रारंभ करने के पश्चात समस्याओं के आने पर कार्य को नहीं छोड़ते ।  कर्तव्यनिष्ठ , कर्मठ और सुखों का भोग करने वाले होते हैं।  क्योंकि किसी भी कार्य में  पूरे मनोयोग से किया गया   परिश्रम व्यर्थ नहीं होता।

उत्तम श्रेणी के लोग अपने कार्य के मध्य में आने वाली समस्याओं का निवारण करते हुए अपने कार्य को पूर्ण करते हैं।अतःवे मनुष्य इस संसार में अपनी स्थिति को  बनाए रखने में समर्थ होते हैं।  अतः एक व्यक्ति को कार्य आरंभ करने के पश्चात उसे मध्य में छोड़कर पलायन नहीं करना चाहिए। क्योंकि धैर्य का प्रतीक्षा का और परिश्रम का फल सदैव  मीठा होता है। और आपके पूर्ण मनोयोग से किए गए एक कार्य से कई अन्य लोगों का ही लाभ होता है

अतः प्राथमिकताओं के अनुसार प्रत्येक व्यक्ति को अपने कार्य समय पर  कर चाहिए। तथा उन्हें परिणाम तक पहुंचाना चाहिए ।

calanti girayaḥ kāmaṃ yugāntapavanāhatāḥ ।

kṛcchre'pi na calatyeva dhīrāṇāṃ niścalaṃ manaḥ ॥ - caṇḍakauśika

 Struck by the winds, mountains move willfully during the apocalypse. But even in difficult times, the mind of the steadfast remains unperturbed.

The mountains are very steady and strong, yet there is an exceptional scenario. Gusty winds will make them yield and move during an apocalypse. All their tenacity will be squashed to an obscure nothing when annihilation is underway.

But those who are steadfast, brave and courageous, will remain strong; no matter what the circumstances are. Impending hardships and calamities only make them stronger. There is no exception! Such is the strength of their willpower. Their minds remain steady, unperturbed and immensely strong. For, if the mind yields to hardships, it just hijacks the person away like a twig of grass caught in a whirlwind.

Keep your focus, dig your roots deep, yet dare to fly!

స్వస్తి.