అజరామర సూక్తి - 193 अजरामर सूक्ति - 193 Eternal Quote - 193

 అజరామర సూక్తి - 193

अजरामर सूक्ति  - 193

Eternal Quote - 193

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/03/193-193-eternal-quote-193.html

अति दाना र्बलिर्बद्धो ह्यतिमानाः सुयोधनः l

विनष्टो रावणो लौल्या दति सर्वत्र वर्ज्ययेत ll

అతి దానార్బలిర్బద్ధో హ్యతిమానా స్సుయోధనః

వినష్టో రావణో లౌల్యా దతి సర్వత్ర వర్జ్యయేత్

అతిశయించిన దానము వలన బలి చక్రవర్తి,అతిశయించిన స్వాభిమానమువలన సుయోధన సార్వభౌముడు, అతిశయించిన విషయ లౌల్యత (మితి మీరిన కామము చేత) వల్ల రావణాసురుడు,హతమైనారన్నది అందరికీ తెలిసినదే. కావున 'అతి' సర్వే సర్వత్రా (ఎక్కడైనా ఎప్పుడైనా) వర్జింప(విడిచిపెట్ట) తగినదే. నేను వ్రాసిన ఈ రెండు పద్యములు చూడండి.

అతిదానము బలిజంపెను

అతి మాత్సర్యంబు కౌరవాగ్రజు జంపెన్

అతి కామ మడచె రావణు

నతి వర్జితమెప్పుడైన ఆలోచింపన్

అతిగా వేడిమి గల వేసవి

అతిగా వర్షాల వల్ల అలజడి మరియున్

అతిమౌనము అతి వాగుడు

అతిశయముగ కూర్చు నాశమన్ని విధాలన్

పద్యార్థము సులభ గ్రాహ్యము కాబట్టి విశ్లేషించలేదు.

अति दाना र्बलिर्बद्धो ह्यतिमानाः सुयोधनः l

विनष्टो रावणो लौल्या दति सर्वत्र वर्ज्ययेत ll

 

किसी भी विषय को आदत से ज्यादा अपनाना नहीं चाहिए. चक्रवर्ती बली अधिक दान से , दुर्योधन अधिक 

स्वाभिमान से , रावण अधिक वासनाओं से, मृत होगये | उसीलिए पूर्वज कहतेहैं " अति सर्वत्र वर्जयेत " एक 

बार नीछेका इस श्लोक को देखीए:

अति भली न बरसना अति भली न धूप।

अति भली न बोलना अति भली न चुप॥

यह दोहा हमें समझा रहा है कि यदि वर्षा अधिक होगी तो चारों ओर जलथल हो जाएगा। बाढ़ के प्रकोप जान-

माल की हानि होगी। बीमारियाँ परेशान करेंगी। अनाज बरबाद होगा और मंहगाई बढ़ेगी। इसी तरह सूर्य के 

प्रकोप से चारों ओर गर्मी की अधिकता होगी। सूखा पड़ेगा और हम दाने-दाने के लिए तरसेंगे।

दूसरी पंक्ति में कवि चेतावनी दे रहा है उन लोगों को जो बहुत बोलते हैं। अनावश्यक प्रलाप करते समय वे 

प्रायः मर्यादा की सीमा लांघ जाते हैं। उन्हें पता ही नहीं चलता कि वे न कहने वाली बात कह देते हैं जो झगड़े-

फसाद का कारण बनती है। ऐसा व्यक्ति हवा में रहता है और झूठ-सच भी करता है। शुरू-शुरू में तो हो 

सकता है उसकी वाचालता अच्छी लगे परंतु कुछ समय बीतने पर वह भार लगने लगता है।

इसके विपरीत बिल्कुल चुप रहने वाले को भी लोग पसंद नहीं करते। उसे घमंडी, अव्यवहारिक और न जाने 

क्या-क्या कहते हैं। यह सत्य है- ‘एक चुप सौ सुख’ या ‘एक चुप सौ को हराए’। चुप रहना बहुत बड़ा गुण है। 

यह हमारे धैर्य व सहनशीलता का प्रतीक है पर अति चुप हमारा अवगुण बन जाता है।

इसी प्रकार काम, क्रोध, लोभ, मोह, अहंकार, धन लिप्सा, पद लालसा, आदर्शवादिता, सच्चाई, ईमानदारी, 

आग्रह-विग्रह आदि में से किसी भी गुण-अवणुण की अति बहुत दुखदायी होती है।

हर गुण की जीवन में आवश्यकता है पर जब अति होकर वह हमारे लिए झंझाल बन जाए तो उसका त्याग 

करना चाहिए। क्योंकि- ‘अति सर्वत्र वर्जयेत्’ अर्थात् अति को हर जगह छोड़ देना चाहिए या यूँ कहें यथासंभव 

अति से बचना चाहिए।

atidaanaarbalirbaddho hyathimaanaah suyodhanah

vinashto ravano loulyaa dathi sarvatra varjyayeth

Owing to his extreme liberality in his charity Emperor Bali, Owing to his 

extreme selfish nature and Owing to his extreme passion Rvanaasura have 

touched the dust. Hence too much of anything is good for nothing.

Too much rain and too much sunshine

Too much barking too much reticence

Too much is good absolutely for nothing

Today tomorrow infinitely unchangingly

These four lines explain us that if there is more rain then there will be a lot of 

water around. Flood outbreak will result in loss of life and property. Diseases 

will disturb you. Grain will be destroyed and inflation will increase. Similarly, 

there will be an excess of heat around the sun. There will be a drought and 

we will long for food and grains. Similarly blabbering will take away friends from you and your tongue-tie certainly keep you isolated. Hence be cautious and be pragmatic.

స్వస్తి.